In de middeleeuwen kregen kinderen tot hun zesde een bijzondere behandeling: ze werden gevoed, verschoond, gedragen en beschermd tegen de gevaren van de buitenwereld. Kinderen werden rond hun zesde of zevende levensjaar, kleine volwassenen. Ze moesten vanaf die leeftijd een bijdrage leveren in het huishouden of in het bedrijf van hun ouders. Zonen van ambachtslieden, kooplieden en boeren hielpen hun vader mee in het arbeidsproces. Meisjes gingen hun moeder helpen met het huishouden. Ze hielpen met naaien, koken water halen en schoonmaken. Schokkende gebeurtenissen, zoals ziekte en dood, werden vanaf die leeftijd niet meer achtergehouden. De kleding van de kleine volwassene was precies hetzelfde als van die ouders. Pas in de tijd van de verlichting zouden er andere ideeën over de opvoeding komen.

Het idee dat kinderen een 'onbezorgde jeugd' moeten hebben, is erg jong. In de middeleeuwen moest een kind zo snel mogelijk zelfstandig worden. Het leven was erg onzeker en levensbedreigend. Het gebeurde nogal eens dat ouders, broers en zussen stierven als het kind nog jong was. Het kind moest zich dan zelf kunnen redden en soms ook voor jongere broertjes en zusjes zorgen.
Omdat kinderen als volwassen werden beschouwd, werden ze ook als volwassenen berecht. Ze zagen alle kanten van het leven, de goede en de slechte: van openbare terechtstellingen, sterfgevallen tot bevallingen en het bedrijven van liefde. Er werden geen dingen voor ze verzwegen.

Men dacht dat kinderen slecht werden geboren. Door een strenge opvoeding zou dit rechtgebogen kunnen worden. De opvoeding begon dan ook met verhaaltjes waarin in duidelijk werd gemaakt hoe een kind zich moest gedragen. Sprookjes liepen niet altijd goed af en zelfs wiegenliedjes stonden vol dreiging. Als het kind in de fout ging, werd het daarvoor hard gestraft. Afhankelijk van de zwaarte van de misstap werd er gestraft met een pak slaag, een zwaardere lijfstraf of zelfs gevangenisstraf en doodstraf. Er was immers geen speciaal strafrecht voor kinderen.

Speelgoed is van alle tijden. Van jong tot oud, van arm tot rijk, iedereen zoekt dingen om zijn fantasie op los te laten. Arme middeleeuwse kinderen hadden vaak nauwelijks iets dat wij speelgoed zouden noemen, maar ze vermaakten zich uitstekend met bikkels (schapebotjes), houten tollen, hoepels, stukjes touw, etc. Rijkere kinderen hadden speelgoed van hout of stof of leer, vaak duurder en duurzamer.

Het onderwijs van de gewone man was vooral praktisch. Werk en onderwijs liepen door elkaar. Men dacht `al doende leert men`. Het kind kreeg niet meer te leren dan wat nodig was voor zijn bestemming in de maatschappij. Vanaf de veertiende eeuw veranderde dat idee. Her en der ontstonden in de steden schooltjes waar je kon leren lezen en schrijven en waar je bovendien leerde rekenen. Het waren de basisvaardigheden voor handelaars en ambachtslieden. Lezen en schrijven en enige kennis van het Frans - de belangrijkste internationale taal in die tijd - kwamen goed van pas. Er zijn verschillende boekjes die bij dat onderwijs gebruikt werden.

De adel kreeg vanaf hun zesde les in wapenvoering, jacht en lichaamsoefening. Vanaf hun elfde kregen ze ook les in goede manieren, dans/muziek en gedrag tegen over dames. In de meeste gevallen leerden ze ook vooral lezen, schrijven en algemene dingen.
Bij de lagere standen leerde de vader zijn zoon de belangrijke dingen van het vak. Moeder leerde haar dochters alles over het huishouden.